Η ιστορική πλέον «Όμορφη Πόλη» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1962, σηματοδοτώντας τομή στην ελληνική μουσικοθεατρική σκηνή. Το 2020, η ανανεωμένη εκδοχή της από το Γιώργο Βάλαρη με κορυφαίουςερμηνευτές και τις ευλογίες του Μίκη Θεοδωράκη -ούσα και η τελευταία του παράσταση-γνώρισε θερμή υποδοχή από κοινό και κριτικούς σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (Μέγαρο Μουσικής, Ηρώδειο), ενώ θριάμβευσε ξανά με διαφορετικό καστ ερμηνευτών τη φετινή χειμερινή σεζόν 2025 με απανωτά sold out στο θέατρο Παλλάς, στη Θεσσαλονίκη και την Κύπρο. Για πρώτη φορά, μαζί με τα μεγάλα ποιητικά κείμενα του Μίκη Θεοδωράκη, παρουσιάζονται πρωτότυπα πεζά κείμενα του Γιώργου Βάλαρη, τα οποία εστιάζουν σε θεμελιώδη ζητήματα της ύπαρξης: τον έρωτα, την ξενιτιά, τον θάνατο, τη ρωμιοσύνη, την αλληλεγγύη και τη χαρά. Μέσα από αυτά, η παράσταση αποκτά τη μορφή μιας σύγχρονης λαϊκής τραγωδίας, όπου το προσωπικό γίνεται συλλογικό αίτημα. Μερικά από τα διαχρονικά και σπουδαιότερα τραγούδια του Θεοδωράκη, όπως τα: «Όμορφη Πόλη», «Φεγγάρι μάγια μου ’κανες», «Της Δικαιοσύνης», «Ένα το χελιδόνι», «Στρώσε το στρώμα σου», «Της αγάπης αίματα», αποσπάσματα από την «Οδύσσεια», κ.α παρουσιάζονται με νέα σκηνική δύναμη, συνοδευμένα από ένα σύγχρονο οπτικοακουστικό θέαμα υψηλής αισθητικής.
Σημείωμα σκηνοθέτη:
Η αναμέτρηση με έναν μύθο της ελληνικής μουσικοθεατρικής ιστορίας, όπως η «Όμορφη Πόλη» του 1962, είναι πάντα ένα ριψοκίνδυνο αλλά και αναγκαίο ταξίδι. Θέλοντας να της δώσω νέα ζωή και φωνή, μέσα από μια σύγχρονη ανάγνωση, αφιερώθηκα για πολλούς μήνες στη μελέτη της ζωής και του έργου του Μίκη Θεοδωράκη. Αναζητώντας όχι απλώς μια αναπαράσταση, αλλά μια βαθύτερη μορφή που να μπορεί να αποδώσει τη διαχρονική ουσία του συνολικού έργου του, οδηγήθηκα – σχεδόν μοιραία – στα ίδια μονοπάτια που βάδισε κι εκείνος. Στην ποίηση. Στον λόγο. Και, κυρίως, στην αρχαία τραγωδία.
Η αρχαία τραγωδία είναι ακόμα ζωντανή. Σαν χτύπος που δεν έσβησε ποτέ. Και σήμερα, ίσως περισσότερο από ποτέ, μας αφορά. Ζούμε σε μια εποχή όπου το έθνος μοιάζει να μετατρέπεται σε έναν συλλογικό χορό – έναν χορό που εκφράζεται μέσα από τα τραγούδια του. Εκείνα τα τραγούδια που σημάδεψαν κάθε μας στιγμή: τη χαρά, τον πόνο, την εξέγερση, την ελπίδα. Τραγούδια που γίνονται εδώ τα χορικά μιας λαϊκής τραγωδίας.
Μέσα από το έργο του Μίκη Θεοδωράκη αναδύεται ένας ολόκληρος κόσμος: ένα έθνος που πονά και αντέχει, μια γενιά που έζησε την τραγωδία και τη μεταμόρφωσε σε ήχους, και μαζί της συναισθήματα παγκόσμια, που διαπερνούν τα σύνορα και τον χρόνο. Κι έτσι, σιγά σιγά, άρχισα να ξετυλίγω τις μικρές αφηγήσεις των τραγουδιών του – ιστορίες προσωπικές που, όταν ενωθούν, δημιουργούν μια μεγάλη, κοινή Ιστορία.
Σε αυτό το νήμα με οδήγησε και η -όχι και τόσο γνωστή στο πλατύ κοινό -βαθιά ποιητική του γλώσσα – μια ποίηση άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μουσική του, με τον ίδιο του τον λαό. Και μέσα από αυτή τη διαδρομή γεννήθηκε η νέα «Όμορφη Πόλη»: μια σκηνική αφήγηση με τον δικό της χορό και τα δικά της παθόντα πρόσωπα.
Εδώ, όπως είπε και ο ίδιος ο Mίκης, «τα τραγούδια δεν είναι πια σαν δέντρα που μετρούν τη μοναξιά του κάμπου… αλλά απλώνουν φύλλα και κλαδιά… σχηματίζουν ένα μικρό δάσος όπου μπορούν να ζήσουν και να πεθάνουν πουλιά, μύθοι και άνθρωποι. Και το δάσος αυτό το ονομάζω ΤΡΑΓΟΥΔΙ – με κεφαλαία.»
Αυτή είναι η καρδιά της παράστασης. Μια παράσταση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως σύγχρονη λαϊκή τραγωδία. Γιατί το τραγούδι — ας μην το ξεχνάμε — είναι η ίδια η ρίζα της λέξης τραγωδία. Και πάνω σε αυτό το θεμέλιο χτίστηκαν όλα: ο μύθος, η ποίηση, οι ήρωες και ο χορός.
Γιώργος Βάλαρης
(Σκηνοθέτης – δραματουργική σύνθεση)
Μίκης Θεοδωράκης (1925-2022)
Ο Μίκης Θεοδωράκης ιδιοφυής μουσική και καλλιτεχνική προσωπικότητα, αποτελεί ένα σύμβολο στη σύγχρονη ιστορία του τόπου μας. Το μουσικό του ταλέντο ξεδιπλώνεται, σε όλες τις περιόδους, παράλληλα με την διαρκή πολιτική και αγωνιστική του δράση. Ζεί την οδύνη του παγκοσμίου πολέμου και νεαρός αγωνίζεται κατά των Γερμανών κατακτητών και βασανίζεται, εξορίζεται μετά τον διχασμό του Εμφυλίου στην Ικαρία, και έπειτα, στη Μακρόνησο, αποτελεί κορυφαίο στέλεχος της Αριστεράς, πρωτοστατώντας, μετά την επιβολή της απριλιανής δικτατορίας, στην ίδρυση του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου. Αντιστέκεται, διώκεται, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται. Μετά την αποφυλάκιση του, το 1970, μέσα από τη μουσική και τις συναυλίες του σε όλο τον κόσμο, ευαισθητοποιεί και αφυπνίζει την κοινή γνώμη σε όλο τον κόσμο κατά των Συνταγματαρχών. Μεταπολιτευτικά, υπηρετεί τον Ελληνικό λαό και μέσα από το κοινοβούλιο σε ποικίλες θέσεις, πριν αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική, διατηρώντας, την ηχηρή και επιδραστική του δημόσια παρέμβαση, στην επιταγή της συμπνοής και συμφιλίωσης.
Μυείται στη μουσική από την παιδική του ηλικία με μέγα εμπνευστή τον Μπετόβεν και το έργο του στάθηκαν αφορμή να αφυπνιστεί η μουσική και καλλιτεχνική του ιδιοφυΐα. Μαθητεύει στο Ωδείο Αθηνών και μετέπειτα στο Παρίσι. Η δημιουργική του πορεία, από την σύνθεση του μελωδικού πλούτου με το αγωνιστικό περιεχόμενο και διαστάσεις ενίοτε επικές, υποκρύπτει την πάτρια κληρονομιά του βυζαντινού μέλους, του δημοτικού τραγουδιού, του ρεμπέτικου, και των δυτικών επιρροών, με το άνοιγμα της μουσικής στις μάζες και τη μελοποίηση υψηλής ποιότητας ποίησης. Η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη εκφράζει με τρόπο μοναδικό, τους μύχιους πόθους του Ελληνικού λαού, από τις έγνοιες της καθημερινότητας έως την οριστική εδραίωση μιας ανοιχτής, συμπεριληπτικής, δημοκρατικής κοινωνίας.
Μοναδική προσωπικότητα, χειμαρρώδης αφηγητής αλλά και μάστορας της τέχνης του λόγου, με εξαιρετικά συγγράμματα: Για την ελληνική μουσική και τη Μουσική για τις μάζες έως Το Χρέος, ημερολόγια 1967-70, 1970-74, τη Μαχόμενη Κουλτούρα, με αποκορύφωμα, την αυτοβιογραφία του Οι δρόμοι του Αρχάγγελου, άφησε το συγγραφικό του αποτύπωμα καταγράφοντας τις καλλιτεχνικές, τις πολιτικές και τις κοινωνικές αναζητήσεις του
Ο συνθέτης, ο αγωνιστής, ο πολιτικός, ο στοχαστής, ο πολίτης. Η ζωή και το έργο του Μίκη Θεοδωράκη αποτελούν απαράγραπτη πολιτιστική κληρονομιά του Ελληνισμού, προβάλλοντας την οικουμενικότητά της.
